Czy pompy ciepła trzeba będzie wymienić za 3 lata? Czy UE zakaże stosowania f-gazów?

Czy pompy ciepła trzeba będzie wymienić za 3 lata? Czy UE zakaże stosowania f-gazów?

W kwietniu 2023 roku media doniosły, że Unia Europejska planuje wprowadzić zakaz stosowania fluorowanych gazów cieplarnianych, tzw. f-gazów, które są wykorzystywane jako czynnik chłodniczy w pompach ciepła. Ta informacja wzbudziła pytania i obawy w branży pomp ciepła, która rozwija się w zawrotnym tempie. Czy wprowadzenie zakazu będzie oznaczało brak możliwości serwisowania tych urządzeń w przyszłości?

Pompy ciepła to urządzenia grzewcze przyszłości, które nie tylko są bardziej efektywne, ale także przyczyniają się do ochrony środowiska naturalnego i zmniejszenia rachunków za ogrzewanie. Dlatego pompy ciepła są wyróżnione na szczeblu unijnym. Jednak pojawiły się informacje o planowanym przez Unię Europejską zakazie stosowania fluorowanych gazów cieplarnianych, czyli f-gazów, jako czynnika chłodniczego w pompach ciepła. W związku z tym pojawiają się obawy, że rozwój pomp ciepła zostanie zablokowany, a obecnie montowane pompy będą musiały zostać zdemontowane i wymienione na nowe, ponieważ nie będzie można ich serwisować zgodnie z przepisami.

Jednakże warto dokładniej przyjrzeć się sprawie. W istocie istnieje dokument dotyczący f-gazów - jest to Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady, które zmienia dyrektywę (UE) 2019/1937 oraz uchyla rozporządzenie (UE) nr 517/2014 COM (2022) 150. Nowelizacja ta wprowadza zakaz stosowania f-gazów, ale jednocześnie zmienia wariant zasugerowany wcześniej przez Komisję Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności Parlamentu Europejskiego.

Zatem, chociaż wprowadzenie zakazu może wpłynąć na niektóre aspekty rynku pomp ciepła, nie oznacza to, że jego rozwój zostanie zablokowany. Branża ta ma czas na dostosowanie się do nowych przepisów, a w przyszłości może korzystać z innych rozwiązań technologicznych, które będą bardziej przyjazne dla środowiska.

Co to są f-gazy?

F-gazy to fluorowane gazy cieplarniane wykorzystywane jako czynnik chłodniczy w pompach ciepła. Chociaż obecnie stosowane gazy nie wpływają na tworzenie się dziury ozonowej (tzw. efekt ODP) jak dawniej freony, to mają wpływ na efekt cieplarniany (GWP).

Poniższa tabela przedstawia te zależności i porównuje je z wpływem na środowisko naturalne czynnika chłodniczego R290, uznawanego za przyszłościowy.

Unia Europejska jest świadoma negatywnego wpływu f-gazów na środowisko naturalne i podejmuje działania, aby ograniczyć ich użycie do minimum. W ramach poszukiwań alternatywnych rozwiązań, Unia Europejska zachęca producentów i użytkowników pomp ciepła do korzystania z naturalnych czynników chłodniczych, które nie wpływają negatywnie na efekt cieplarniany. Jednym z proponowanych rozwiązań jest czynnik R290, czyli propan, który uważany jest za naturalny czynnik chłodniczy przyszłości. W tabeli powyżej przedstawiono jego wpływ na środowisko naturalne.

Jaki wpływ na serwis pomp ciepła i sprzedaż będzie miało rozporządzenie o f-gazach?

Nie ulega wątpliwości, że rozporządzenie f-gazowe będzie miało wpływ na rynek pomp ciepła, zarówno dla producentów, jak i użytkowników. Wprowadzenie obostrzeń w stosowaniu niektórych syntetycznych czynników chłodniczych oraz promocja czynników naturalnych spowoduje konieczność dostosowania działalności producentów do nowych przepisów. Nie jest wykluczone, że wprowadzenie takich zmian skutkować będzie również wzrostem kosztów produkcji pomp ciepła. Jednocześnie, osoby, które już zakupiły pompy ciepła, nie powinny odczuć bezpośredniego wpływu nowych przepisów na swoje urządzenia. Niemniej jednak, producenci urządzeń będą zobowiązani do zapewnienia serwisu i dostępności odpowiednich czynników chłodniczych do napraw i uzupełniania systemów.

Co sądzi Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła na temat informacji o rozporządzeniu?

Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła zwróciła uwagę na unijne rozporządzenie f-gazowe i oświadczyła, że nie spodziewa się, aby wprowadzone zmiany obejmowały zakaz serwisowania lub jakiekolwiek inne ograniczenia dotyczące użytkowania pomp ciepła z syntetycznym czynnikiem chłodniczym. Organizacja zaznacza, że ze względu na złożoność informacji zawartych w rozporządzeniu, może dochodzić do błędnej interpretacji zapisów.

W komunikacie PORT PC podkreśliła, że dostępne obecnie oraz przyszłe pompy ciepła będą mogły być bez problemu serwisowane przez cały okres użytkowania. Ograniczenia, które będą wprowadzane w ramach nowelizacji rozporządzenia f-gazowego, będą dotyczyć innych grup urządzeń chłodniczych, gdzie wykorzystuje się różne czynniki chłodnicze lub pompy ciepła, które wykorzystują czynniki chłodnicze inne niż te stosowane w Polsce.

Czy producenci pomp ciepła powinni się obawiać? 

Prawdopodobnie producenci pomp ciepła zastanawiają się, jak wprowadzenie przez Unię Europejską zmian w przepisach wpłynie na ich przedsiębiorstwa. Prezes Polskiej Organizacji Rozwoju Technologii Pomp Ciepła - Paweł Lachman - podkreśla jednak, że planowane przepisy nie powinny mieć wpływu na wcześniej zaplanowane budowy nowych fabryk produkujących pompy ciepła. Większość producentów w Europie (w tym w Polsce) już teraz przygotowuje się na wprowadzenie naturalnych czynników chłodniczych, które mają zastąpić gazowe f-gazy w przyszłości. Polscy producenci pomp ciepła typu powietrze-woda są już teraz doskonale przygotowani na zmiany, które Unia Europejska planuje wprowadzić.

Jednak problemem mogą być pompy ciepła gruntowe, ponieważ według obowiązującego prawa ilość propanu, jaką można wykorzystać w tego typu urządzeniu grzewczym, nie może przekroczyć 150 gramów. W związku z tym w styczniu 2022 roku PORT PC zaproponował zwiększenie tego limitu do 500 g. Dzięki temu możliwe byłoby skonstruowanie pomp ciepła o mocy wynoszącej od 12 do 13 kW, co byłoby wystarczające dla obecnej tendencji budowy niskoenergetycznych i zeroenergetycznych domów jednorodzinnych. Niemniej jednak produkcja pomp ciepła gruntowych na propan pozostaje bardziej wymagająca niż produkcja pomp ciepła typu powietrze-woda. Warto również zauważyć, że obecnie propan (czynnik chłodniczy R-290) najczęściej wykorzystywany jest w pompach ciepła typu monoblok. Wprowadzenie nowelizacji przepisów dotyczących f-gazów miałoby zatem znaczny wpływ na strukturę rynku powietrznych pomp ciepła, ponieważ pompy typu monoblok byłyby bardziej preferowane niż pompy typu split.

Co na temat zapowiedzianych przepisów sądzą organizacje branżowe?

Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła proponuje przesunięcie terminów wprowadzenia zakazów stosowania wybranych f-gazowych czynników chłodniczych w nowo powstających urządzeniach grzewczych o kilka lat. Obecnie planowane zmiany mówią o wprowadzeniu zakazu za 3 lata, czyli w 2026 roku.

Organizacje takie jak Związek Producentów AGD, Krajowe Forum Chłodnictwa, Związek Pracodawców, APPLiA Polska oraz PROZON Fundacja Ochrony Klimatu poprosiły polskich europosłów o przedstawienie realistycznych celów, które określą zakres ograniczania zużycia f-gazów jako czynnika chłodniczego. W wystosowanym apelu podkreślono, że proponowana nowelizacja rozporządzenia może zagrozić realizacji celów dotyczących ochrony klimatu i bezpieczeństwa energetycznego w Polsce. W apelu zwrócono również uwagę na istotną rolę instrumentów wspierających, takich jak obowiązek kontroli szczelności, raporty, a także odzysk i ponowne wykorzystanie czynnika chłodniczego.